Lốp Xe – Thủ Phạm Thầm Lặng Gây Ô Nhiễm Môi Trường

Lốp xe là nơi tiếp xúc của xe với mặt đường và sứ mệnh của lốp xe là đảm bảo một hành trình an toàn, thoải mái và yên tâm. Theo thời gian, lốp xe dần dần bị mài mòn và cứ sau mỗi vòng quay chúng lại bắn ra các hạt nhỏ. Ít ai biết rằng lốp xe chính là thủ phạm thầm lặng gây ô nhiễm môi trường, thậm chí, các kết quả nghiên cứu cho thấy lốp xe gây ô nhiễm gấp 1.000 lần khí thải.

1. Tại sao nói lốp xe gây ô nhiễm môi trường hơn cả ống xả ô tô?

Lốp xe là một bộ phận không thể thiếu trong phương tiện giao thông, nhưng ít ai ngờ rằng nó cũng là một nguồn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, thậm chí còn ô nhiễm hơn cả ống xả ô tô. Dưới đây là lý do vì sao lốp xe là thủ phạm gây ô nhiễm môi trường.

1.1. Bụi mịn bay ra từ lốp xe gây ô nhiễm không khí

Các hạt bụi mịn từ mài mòn lốp xe là thành phần chính của bụi PM2.5 – loại bụi nguy hiểm có thể xâm nhập sâu vào phổi và máu, ảnh hưởng đến tim, phổi và hệ thần kinh. Các nghiên cứu mới đây đã chỉ ra, lượng hạt bụi mịn được tạo ra từ lốp xe hao mòn cao hơn gần 1.000 lần so với khí phát thải của ô tô.

Cụ thể, theo thí nghiệm của Emissions Analytics (công ty chuyên cung cấp dữ liệu và thực hiện các thử nghiệm độc lập để đánh giá mức khí thải trong thực tế) cho thấy, lốp xe sản sinh ra hơn 1.000 kg hạt siêu mịn với mỗi km xe chạy qua, tức những hạt có kích thước nhỏ hơn 23 nm. Các hạt siêu mịn cũng tỏa ra từ ống xả và đặc biệt gây lo ngại tới sức khỏe con người bởi kích thước siêu nhỏ khiến chúng có thể chui vào các cơ quan thông qua máu. Các hạt nhỏ hơn 23nm rất khó đo đạc.

Các hạt nhỏ tách ra khỏi lốp xe khi ô tô di chuyển, bay vào không khí và có thể bị hít sâu vào phổi.

1.2. Lốp xe bị mài mòn sinh ra hạt vi nhựa

Khi xe di chuyển, lốp xe bị mài mòn bởi mặt đường, đặc biệt là khi phanh, tăng tốc hoặc rẽ gấp. Quá trình này tạo ra các hạt nhỏ li ti từ cao su, gọi là vi nhựa (microplastics) – một loại chất ô nhiễm đang gây lo ngại toàn cầu. Sự hao mòn của lốp đã trở thành một nguồn nhựa vi mô tàng hình trong môi trường bởi những hạt này có kích thước rất nhỏ, khó phân hủy, dễ theo nước mưa trôi ra cống rãnh, sông suối, cuối cùng là ra đại dương. Vi nhựa từ lốp xe có thể đi vào chuỗi thức ăn, gây hại cho động vật thủy sinh và cả con người.

Trong thập niên 80, người ta từng thực hiện thí nghiệm thả 25.000 lốp xe xuống làn nước biển Địa Trung Hải trong vắt để tạo thành khu bảo tồn sinh vật biển gần nước Pháp. Khu bảo tồn bằng lốp xe này hiện đang được dọn đi khi phát hiện rằng thay vì bảo vệ, nó đang làm ô nhiễm môi trường biển ở nơi đây.

1.3. Chứa nhiều thành phần hóa học độc hại

Lốp xe có  chứa 19% là cao su tự nhiên (lấy từ cây cao su trồng ở khu vực Đông Nam Á), 38% là cao su tổng hợp (butadien, styrene, cao su halobutyl) và các chất phụ gia nhằm ngăn ngừa tác động từ khí ozone và oxy và giúp đẩy mạnh quá trình lưu hóa. Ngoài ra là 4% đai vải polymer tổng hợp (nilon, tơ nhân tạo và aramid) để gia cố, 12% dây kim loại (thép nhiều carbon) để gia cố thêm và 26% chất trám trét (carbon đen, ôxit silic) và các chất khác như lưu huỳnh, dầu khoáng, nhựa tổng hợp, kim loại nặng.

Khi lốp bị phân hủy ngoài môi trường, các chất độc này sẽ ngấm vào đất, nước, gây ô nhiễm đất và nguồn nước ngầm.

1.4. Khó tái chế nhưng dễ gây ô nhiễm khi xử lý

Lốp xe rất bền và khó phân hủy, việc xử lý không đúng cách (đốt lộ thiên, chôn lấp) có thể:

- Phát tán khí độc như dioxin, furan.

- Gây cháy nổ do khả năng giữ nhiệt lâu của lốp.

- Gây nước rỉ rác độc hại khi bị phân hủy trong môi trường tự nhiên.

Ô nhiễm hạt lốp xe có hai tác động tiêu cực chính đối với “sức khỏe" môi trường. Các hạt này đã trôi vào các dòng nước và được coi là một nguồn vi nhựa đáng kể trong đại dương. Ngoài ra, lốp xe có chứa các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.

2. Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường từ lốp xe

Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường từ lốp xe, nhiều giải pháp đã đưa ra, bao gồm:

- Sản xuất lốp xe thân thiện với môi trường: Là loại lốp xe được thiết kế và sản xuất bằng các loại cao su tự nhiên, chứa ít hợp chất gây ô nhiễm môi trường so với các loại lốp xe thông thường.

- Chú ý công tác bảo dưỡng hệ thống phanh xe định kỳ và sử dụng loại lốp xe phù hợp với cung đường di chuyển.

- Trong quá trình điều khiển phương tiện giao thông tránh tăng tốc nhanh và dừng đột ngột để giảm nguy cơ mòn lốp.

- Tái chế lốp xe cũ: Thay vì bỏ đi hoặc chôn lấp thì nhiều nơi đã tiến hành tái chế rác thải từ lốp cao su thành đồ dùng thường ngày như thảm cao su, đệm cao su, sân đá bóng cỏ nhân tạo, chậu trồng hoa, giường cho thú cưng, bàn trong phòng khách hoặc tái chế thành đồ chơi cho trẻ em.

Trên đây là một số thông tin về lốp xe – thủ phạm thầm lặng gây ô nhiễm môi trường và một số giải pháp giảm thiểu. Có thể thấy, dù không thải khói như động cơ, nhưng lốp xe là thủ phạm lặng lẽ gây ô nhiễm đất, nước, không khí và sức khỏe con người. Vì vậy, việc quản lý, thu gom và tái chế lốp xe đúng cách là vô cùng quan trọng để bảo vệ môi trường sống.