Methane – Kẻ Vô Hình Khiến Trái Đất Nóng Lên Nhanh Hơn

Methane là một khí nhà kính có sức nóng gấp nhiều lần CO₂, đang lặng lẽ góp phần làm Trái Đất nóng lên nhanh chóng, trong khi các biện pháp kiểm soát vẫn chưa thực sự hiệu quả. Trong nội dung dưới đây, Môi trường Hợp Nhất mời các bạn cùng tìm hiểu lý do tại sao nói Methane là kẻ vô hình khiến Trái Đất nóng lên nhanh hơn.

1. Khí Methane sinh ra từ đâu?

Khí methane sinh ra từ 2 nguồn: Nguồn tự nhiên và hoạt động của con người.

1.1. Nguồn tự nhiên

Đối với nguồn phát sinh khí Methane từ tự nhiên, chủ yếu đến từ:

- Đầm lầy, đất ngập nước tự nhiên: Do vi sinh vật phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện yếm khí.

- Tiêu hóa của động vật nhai lại (bò, trâu, dê…): Quá trình lên men trong dạ cỏ tạo ra Methane, thải ra qua ợ hơi.

- Phân hủy thực vật dưới lòng đất hoặc dưới nước: Như ở vùng đất bùn, hồ, sông…

- Phun trào núi lửa và rò rỉ khí tự nhiên từ lòng đất: Tuy ít hơn, nhưng vẫn góp phần phát thải methane.

1.2. Hoạt động của con người

Hoạt động của con người cũng là nguồn phát sinh khí methane đáng kể đến trái đất như:

- Bãi chôn lấp rác thải sinh hoạt: Rác hữu cơ phân hủy yếm khí sinh ra methane (chiếm tỷ lệ lớn).

- Chăn nuôi gia súc: Ngoài phát thải từ dạ cỏ, phân gia súc để lâu ngày trong điều kiện yếm khí cũng sinh ra khí methane.

- Ruộng lúa nước: Nước ngập thường xuyên tạo môi trường yếm khí, vi sinh vật phân hủy chất hữu cơ và sinh ra khí methane.

- Xử lý nước thải: Đặc biệt trong hệ thống kỵ khí (hầm biogas, bể UASB…), chất hữu cơ bị phân hủy thành khí methane và CO₂.

- Khai thác than đá: Trong quá trình khai thác, methane bị giải phóng từ các lớp than ngầm.

- Khai thác và vận chuyển dầu mỏ, khí tự nhiên: Rò rỉ khí trong quá trình khoan, thu gom, lưu trữ, và vận chuyển.

- Đốt sinh khối không hoàn toàn: Như đốt rơm rạ, củi, than tổ ong… không cháy hết sẽ sinh ra khí methane.

2. Tại sao nói khí Methane là kẻ vô hình khiến trái đất nóng lên nhanh hơn?

Khí Methane được gọi là “kẻ vô hình” khiến trái đất nóng lên vì những lý do như sau:

2.1. Khả năng gây nóng lên gấp nhiều lần khí CO₂

Methane (CH₄) có khả năng giữ nhiệt trong khí quyển cao gấp 84–86 lần so với CO₂ trong khoảng 20 năm đầu và khoảng khoảng 28–34 lần nếu xét trong 100 năm. Việc này khiến cho khí methane trở thành một trong những khí nhà kính nguy hiểm nhất dù nồng độ của nó trong khí quyển thấp hơn nhiều so với CO₂.Vì vậy, dù thời gian tồn tại trong khí quyển ngắn hơn (khoảng 12 năm trong khí quyển), những tác động của khí methane lên hiện tượng hiệu ứng nhà kính mạnh hơn nhiều lần.

2.2. Là khí không màu, không mùi, khó nhận biết bằng mắt thường

Khí CH4 được gọi là khí không màu, không mùi và khó nhận biết bằng mắt thường vì các lý do sau:

- Không màu: Methane không hấp thụ ánh sáng khả kiến, nên không có màu sắc đặc trưng, mắt người không thể nhìn thấy nó dù ở nồng độ cao mà phải có thiết bị chuyên dụng.

- Không mùi tự nhiên: Ở dạng tinh khiết, methane không có mùi. Trong thực tế, mùi mà ta thường ngửi thấy ở khí gas sinh hoạt (có thành phần methane) là do người ta cố tình thêm chất tạo mùi (thường là mercaptan) để dễ phát hiện rò rỉ.

- Nhẹ hơn không khí và khuếch tán nhanh: Methane có trọng lượng phân tử nhẹ hơn không khí, dễ bay lên và hòa tan vào không khí xung quanh, khiến việc nhận biết bằng giác quan càng khó khăn hơn.

Vì vậy, việc rò rỉ khí Methane từ các bãi rác, trang trại chăn nuôi, hoặc hệ thống khai thác dầu khí thường khó kiểm soát và bị bỏ sót.

2.3. Lượng khí Methane ngày càng tăng nhanh

Do các hoạt động của con người và hiện tượng nóng lên toàn cầu làm băng tan, dẫn đến một lượng lớn khí Methane được giải phóng lên bề mặt trái đất. Điều này làm cho hiệu ứng nhà kính ngày càng nghiêm trọng.

Hiệu ứng nhà kính nghiêm trọng lại làm biến đổi và dẫn đến băng tan nhanh hơn. Điều này tạo nên một vòng lặp hết sức nguy hiểm, con người cần nhận ra điều này sớm để có biện pháp thay đổi ngay từ bây giờ.

3. Biện pháp giảm thiểu khí methane

Dưới đây là một số biện pháp nhằm làm giảm khí thải methane (CH4):

3.1. Trong lĩnh vực chăn nuôi (đặc biệt là chăn nuôi gia súc nhai lại)

- Cải tiến khẩu phần ăn: Sử dụng phụ gia hoặc thay đổi thức ăn giúp giảm lượng Methane sinh ra trong quá trình tiêu hóa.

- Chăn nuôi theo mô hình hữu cơ, tuần hoàn: Kết hợp sử dụng chất thải làm phân bón hoặc nguyên liệu sản xuất khí sinh học.

- Thu gom và xử lý phân chuồng bằng hầm biogas: Giúp hạn chế phát tán khí methane ra môi trường.

3.2. Trong lĩnh vực nông nghiệp (trồng trọt, nhất là trồng lúa nước)

- Tưới tiêu luân phiên khô - ướt: Giảm phát sinh khí methane trong ruộng lúa so với tưới ngập liên tục.

- Bón phân hợp lý: Tránh bón thừa phân hữu cơ dễ gây phát sinh methane.

- Sử dụng giống cây cải tiến: Những giống có khả năng hấp thu chất dinh dưỡng tốt hơn giúp giảm khí phát thải.

3.3. Trong lĩnh vực xử lý chất thải (rác thải sinh hoạt, công nghiệp)

- Chôn lấp hợp vệ sinh có hệ thống thu hồi khí: Các bãi rác cần lắp đặt hệ thống thu gom và xử lý khí methane.

- Tăng cường phân loại rác tại nguồn: Giảm rác hữu cơ đưa vào bãi chôn lấp.

- Ứng dụng công nghệ ủ sinh học: Chuyển rác hữu cơ thành phân bón thay vì để phân hủy tự nhiên gây phát sinh methane.

3.4. Trong lĩnh vực dầu khí, khai thác than và năng lượng

- Phát hiện và xử lý rò rỉ khí methane: Áp dụng công nghệ giám sát rò rỉ tại giếng dầu, đường ống, mỏ khí.

- Tái sử dụng khí methane: Thu hồi và dùng làm nhiên liệu hoặc nguyên liệu hóa học.

- Cải tiến công nghệ khai thác và vận chuyển: Giảm thất thoát khí methane trong quá trình khai thác và lưu trữ.

3.5. Trong chính sách và quản lý

- Ban hành quy định kiểm soát phát thải methane: Áp dụng tiêu chuẩn khí thải cho các ngành có nguy cơ cao.

- Khuyến khích tài chính và kỹ thuật: Hỗ trợ doanh nghiệp và người dân tiếp cận công nghệ giảm phát thải methane.

- Tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Giúp cộng đồng hiểu rõ tác hại và cùng tham gia hành động giảm phát thải.

Với đặc tính vô hình nhưng tác động mạnh mẽ, methane thực sự là “kẻ giấu mặt” thúc đẩy biến đổi khí hậu. Để bảo vệ môi trường không khí và hành tinh chung của chúng ta, việc kiểm soát khí methane cần được ưu tiên hơn bao giờ hết. Hành động ngay hôm nay chính là chìa khóa để giảm thiểu tác động của khí nhà kính trong tương lai.