Ô nhiễm chất thải tại vịnh Xuân Đài - Phú Yên

Từ năm 2011, Vịnh Xuân Đài thuộc địa phận thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú yên đã được công nhận là danh lam thắng cảnh cấp quốc gia và dần phát triển thành khu du lịch vào năm 2030. Vịnh được bao bọc bởi eo núi Cổ Ngựa nên kín gió và mang vẻ đẹp hoang sơ, hữu tình. Tuy nhiên, vịnh Xuân Đài đang rơi vào tình trạng ô nhiễm nặng do hoạt động nuôi trồng thủy sản và rác thải nhựa.

Ô nhiễm do các lồng bè nuôi trồng thủy sản di động

Theo kế hoạch quy hoạch chỉ có khoảng 82.000 lồng nhưng lồng bè nuôi tôm cá ở đây lại tăng gấp 2,5 lần, chưa kể còn hàng trăm ao đìa trên các vịnh. Chỉ sau 5 năm mà lồng bè ở đây tăng lên chóng mặt. Loại hình nuôi theo kiểu du canh du cư, di động theo mùa nên việc quản lý rất khó khăn. Các lồng nuôi chủ yếu tôm hùm, tôm sú, tôm thẻ chân trắng hoặc các loài cá biển.

Thường vào sáng sớm, người dân cũng cảm nhận được được mùi tanh của cá mắm. Người nuôi tôm trong vài năm qua tăng đáng kể. Nhiều hộ tăng lên về số lồng bè, thả nuôi đến vài chục ngàn con. Số người nuôi mới tăng vùn vụt, vài đêm lại có thêm hàng chục hộ dân kéo lồng bè ra nuôi. Có người có quy mô nuôi như cái sân bóng đá. Vì thế mà mỗi ngày có đến hàng tấn thức ăn đổ xuống vịnh khiến tầng nước mặt bây giờ bị ô nhiễm nặng.

Nuôi trồng thủy sản là ngành kinh tế mang lại nguồn thu nhập ổn định, tuy nhiên, việc nuôi tôm ồ ạt như vậy lại khiến môi trường bị phá hủy nghiêm trọng. Khi ô nhiễm môi trường đạt đến đỉnh điểm, phần nào sẽ ảnh hưởng đến chất lượng vật nuôi làm suy giảm nguồn kinh tế ổn định so với trước đây. Vì vậy, người dân cần ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường cũng như tăng cường nhận thức xử lý nước thải thủy sản.

Theo ước tính mỗi ngày có đến 7,2 – 11,5 tấn chất thải rắn thải thẳng xuống vịnh Xuân Đài. Các loại chất thải này gồm bùn thải, thức ăn nuôi trồng thủy sản dư thừa, thùng xốp, túi nilon, hóa chất hoặc thuốc kháng sinh. Hầu hết chúng đều rất khó phân hủy nên trong thời gian dài sẽ gây ô nhiễm môi trường.

Ô nhiễm do rác thải sinh hoạt của người dân

Ngoài xử lý nước thải, thì vịnh còn bị bức tử bởi rác thải sinh hoạt, rác thải nuôi trồng thủy sản do con người gây ra. Điển hình như bãi Vũng Chào là một trong những bãi biển đẹp nhất của vịnh Xuân Đài, kéo dài hàng chục km là nơi neo đậu của nhiều tàu thuyền. Tuy nhiên, bãi biển này lại được bao phủ bởi rác thải như túi nilon, bao bì, thùng xốp, chai nhựa chưa kể nước ở đây đen kịt, bốc mùi hôi tanh nồng nặc.

Các hộ chăn nuôi sử dụng túi nilon, bao bì, thùng xốp đựng thức ăn cho tôm hùm và cá, sau khi sử dụng, họ thản nhiên vứt thẳng xuống biển. Rác thải theo gió Tây Nam mà tấp thẳng vào bờ, hình thành nên bãi rác dài, rộng lớn. Nếu trước đây, vũng Chào thu hút nhiều khách du lịch thì hiện nay cũng chẳng thấy bóng dáng du khách nào lui tới địa điểm này.

Khó khăn trong việc giải quyết bài toán kinh tế

Địa bàn sẽ thực hiện công tác giảm diện tích nuôi trồng thủy sản, dự kiến có khoảng 3.400 hộ được giao quyền sử dụng diện tích mặt nước mặt để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, kế hoạch này sẽ rất khó thực hiện. Bởi lẽ địa phương còn đang khá lúng túng trong việc sắp xếp, xử lý lồng bè, ô đìa. Nhất là việc thay đổi việc quản lý và tập quán nuôi du canh du cư.

Trong khi đó ngành công nghiệp và du lịch ở đây còn chưa phát triển, người dân sinh sống chủ yếu dựa vào ngành nuôi trồng thủy sản. Theo quy hoạch mới, mỗi hộ từ nuôi 10 lồng xuống còn 3 lồng thì rất khó để xử lý. Cần đề xuất, đồng bộ nhiều lĩnh vực du lịch, thủy sản và công nghiệp mới có thể thực hiện tốt và đạt hiệu quả cao.

Giải pháp xử lý chất thải môi trường

Nhằm xóa bỏ thực trạng ô nhiễm trên vịnh, Tổ chức JICA của Nhật Bản sẽ hỗ trợ Phú Yên xử lý ô nhiễm môi trường bằng công nghệ máy hòa tan khí oxy làm giảm thiểu khối lượng bùn và loại bỏ mùi hôi. Theo đó, chính quyền địa phương tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân không xả rác xuống biển. Cần thu gom và xử lý môi trường, đặc biệt là rác thải tại các hộ nuôi trồng thủy sản trên vịnh như vậy mới giảm thiểu được tình trạng ô nhiễm.