Tác động của quy hoạch xây dựng đến con người

Quy hoạch để triển khai các dự án phát triển cơ sở hạ tầng là điều kiện cần thiết thế nhưng ảnh hưởng của vấn đề này đến cuộc sống người dân và môi trường cũng rất nặng nề.

Những hệ lụy từ việc quy hoạch nhưng không xử lý môi trường là rất nghiêm trọng, bài học kinh nghiệm từ một số dự án quy hoạch phát triển cơ sở hạ tầng.

Người dân mãi sống chung với nước thải, bụi và rác thải

Theo Bộ TNMT, diện tích đất đô thị khoảng 1,4 triệu ha, chiếm 4,35 điện tích tự nhiên. Từ 2010 – 2020, diện tích này tăng lên khoảng 81.453 ha quỹ đất đô thị sử dụng từ đất nông nghiệp. Dự kiến năm 2020, diện tích đất đô thị rơi vào khoản 1,9 triệu ha. Đặc biệt 2 đô thị Hà Nội và TP. HCM chiếm diện tích lớn nhất với tốc độ tăng mỗi năm từ 3,8 – 4%.

Thế nhưng vẫn còn 1 vấn đề là diện tích đất quy hoạch vẫn chưa đáp ứng đầy đủ đời sống xã hội. Nhiều đô thị chưa đáp ứng việc xây dựng cơ sở hạ tầng, chưa có quỹ đất mở rộng thoát nước đô thị phù hợp với nhu cầu phát triển.

Các đô thị hiện nay đang gặp nhiều vấn đề như ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, chủ yếu bụi và khí độc hại phát sinh từ các phương tiện giao thông, công trình xây dựng các khu đô thị, tòa nhà,… Do đó trong thời gian qua, chất lượng không khí ở đây chưa phù hợp với việc xây dựng các tuyến giao thông làm phát tán bụi vào môi trường gây ô nhiễm trong các khu vực dân cư.

Đặc biệt rác thải cũng trở thành vấn nạn tại các khu vực đô thị hiện nay. Ở Hà Nội, ước tính mỗi ngày thải ra khoảng 6.500 tấn. Và biện pháp xử lý chủ yếu là chôn lấp (chiếm 89%) còn lại là sử dụng các công nghệ xử lý hiện đại. Rất nhiều khu vực chưa có năng lực thu gom và xử lý rác thải, con số này chỉ chiếm khoảng 70%.

Cuối cùng là phải nhắc đến vấn đề xử lý nước thải ô nhiễm trên địa bàn Hà Nội. Điển hình là Trường mầm non Kitten (Khu Ngoại giao đoàn) đang sống chung nheièu điểm nóng về ô nhiễm. Nước thải xả tại đây với nhiều vũng nước đọng có diện tích đến 300 m2. Xung quanh khu vực này thường nổi váng bọt đen cùng với rác thải sinh hoạt phủ trên bề mặt. Nước thải không ngừng thải ra gây bốc mùi hôi thối khó chịu.

Cũng nên nhắc đến trường hợp Nhà máy nước sông Đà bị ô nhiễm do dầu thải. Trong khoảng thời gian dài kể từ thời điểm phát hiện chất lượng nước sinh hoạt không còn đảm bảo, cuộc sống của người dân bị đảo lộn hoàn toàn.

Những bài học trong việc phát triển đô thị

Trong khi các đô thị ở Việt Nam có sự phát triển nhanh và không ngừng thay đổi diện mạo thì khá nhiều tiêu cực phát sinh làm chất lượng môi trường giảm sút đáng kể.

Tốc độ đô thị hóa làm bàn đạp để các khu đô thị, nhà cao tầng xuất hiện dày đặc. Vì tốc độ đô thị hóa quá nhanh nên việc xây dựng các tiêu chuẩn đảm bảo vệ sinh môi trường và cuộc sống con người ngày càng lỏng lẻo.

Hãy nhìn vào thực tế ở Việt Nam, diện tích cây xanh, nước mặt bị phá hủy, dự án công trình công cộng sai mục đích, khu vui chơi côn cộng bị thu hẹp. Diện tích đất ở đô thị ngày càng mở rộng nhưng chưa thực sự đáng sống so với mục đích phát triển.

Nhất là khi Việt Nam đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề môi trường tại các khu đô thị, chủ yếu là do mục đích quy hoạch chưa thật sự phù hợp với điều kiện hạ tầng kỹ thuật gắn với sự phát triển của xã hội. Với quá trình quy hoạch một cách ồ ạt khiến chất lượng đô thị giảm, làm mất cân bằng giữa việc bảo tồn và phát triển các di sản ở đô thị, chưa đáp ứng khả năng phát triển kinh tế theo hướng bền vững.

Xem thêm bài viết xử lý nước thải đô thị!

Nhiều vấn đề đặt ra các khu vực đô thị cũ lại xuất hiện ngày càng nhiều cơ sở hạ tầng mới nhưng chưa được đầu tư, nâng cấp tương ứng với yêu cầu phát triển. Song song, các khu vực đô thị mới hoặc mở rộng lại chưa tính toán kỹ lưỡng đến vấn đề tiêu thoát nước cho một khu vực cụ thể. Đó là những sự cố thường gặp làm chậm tốc độ thoát nước ở các khu vực cũ và thường gây ra tình trạng ngập úng cục bộ tại các khu đô thị mới.

Cả 2 đô thị là Hà Nội và TP. HCM thường xuyên gặp phải các vấn nạn như ngập úng thường xuyên, ô nhiễm và hạn chế các phương tiện giao thông công cộng. Đó cũng chính là nguyên nhân làm tổn thất đến nền kinh tế của người dân. Những điểm tiêu cực được thể hiện rõ nét nhất đó chính là việc xây dựng trái phép, vi phạm giấy phép kinh doanh, quy hoạch đô thị thấp, quy hoạch theo các lợi ích của chủ dự án, chưa phù hợp với điều kiện xã hội.

Những nguyên nhân khiến tình trạng này diễn biến thất thường do công tác quy hoạch chưa đáp ứng nhu cầu thực tế, quy hoạch chưa đồng bộ hoặc quy hoạch chưa phù hợp hoặc việc giám sát quy hoạch chưa phù hợp. Trong đầu tư và phát triển đô thị, nhiều dự án quy hoạch ngày càng bộc lộ nhiều bất cập và khó khăn tại đô thị. Như vậy để quy hoạch đô thị cần gắn với các vấn đề sức khỏe, đa dạng sinh học và phù hợp với mong muốn của cộng đồng. Quy hoạch phải làm sao tạo ra nhiều lợi ích cho người dân, nhất là phải đảm bảo giữ gìn môi trường sống tích cực hơn.